Projekty Masuku wygrały konkurs My Beautiful Home dwa razy w 2018 i 2019 roku (źródło zdjęcia: Zinyange Auntony)
Coroczny konkurs rzuca światło na tradycję ludów Ndebele polegającą na malowaniu domów przy użyciu naturalnych materiałów, takich jak popiół, glina i ziemia z mrowiska.
Peggy Masuku wprowadziła ostatnie poprawki na tabliczce powitalnej na swoim gospodarstwie w południowo-zachodniej dzielnicy Matobo w Zimbabwe. Przyjrzała się swemu dziełu. Pół roku projektowania i malowania swoich chat w oczekiwaniu na coroczny konkurs My Beautiful Home, który wyróżnia najpiękniejsze tradycyjnie urządzone domy w dzielnicy.
Udekorowanie chat w odcienie brązu, czerni, czerwieni i szarości było wysiłkiem jednej kobiety – z pewną konstruktywną krytyką ze strony męża. Przystrojone, wyróżniały się wśród drzew pomarańczy i cytryn oraz ogrodu skalnego usianego rodzimymi aloesami i kaktusami.
W kulturze Ndebele dekorowanie chat jest wyłącznie obowiązkiem kobiet, a tajniki tradycyjnych wzorów i wytwarzania naturalnych farb przekazywane są z pokolenia na pokolenie od setek lat. Jako młoda dziewczyna Masuku nauczyła się tego od matki. Teraz projektuje tylko to, co chce.
„Podczas pracy słucham co mówią ściany, mówią mi, jaki kształt mam zaprojektować” – powiedziała. „Tworząc sztukę odczuwa się wiele emocji i to właśnie mną kieruje, gdy umieszczam projekty na ścianach”.
Coroczny konkurs My Beautiful Home rozpoczął się w 2014 roku i miał zaledwie 30 uczestników. Jego celem było udokumentowanie i zachowanie tradycji malowania domów przez miejscowe plemię Ndebele. W ostatnich latach konkurs przyciągnął uwagę nie tylko Matobo, ale też sędziów, sponsorów i entuzjastów kultury z całego Zimbabwe, a nawet innych krajów.
Pochodzący z dzisiejszej Afryki Południowej lud Ndebele uciekł od XIX-wiecznych wojen Zulu i osiedlił się w dzisiejszym Zimbabwe w latach 30. XIX wieku, przynosząc ze sobą tradycję malowania chat w geometryczne wzory przy użyciu naturalnych barwników. Z biegiem czasu projekty zaczęły zawierać wzory z innych kultur, a kreatywność malarzy ewoluowała obejmując dzikie zwierzęta, kwiaty i ludzi. Malowanie, które stało się częścią kultury, to tradycja zapożyczona od miejscowego ludu Shona.
Na Wzgórzach Matobo sztuka wpleciona jest w życie. Krajobraz usiany jest masywnymi, granitowymi głazami, z których niektóre tworzą jaskinie, w których skrywają się starożytne malowidła. Uważa się, że jest to jedno z największych skupisk sztuki naskalnej w południowej Afryce. Jaskinie Wzgórz Matobo ozdobione są obrazami sprzed 12 000 lat.
„Słucham co mówią ściany, mówią mi, jaki kształt mam zaprojektować”. (źródło zdjęcia: Zinyange Auntony)
Kiedy nadchodzi czas malowania, Masuku szuka swoich surowców w otaczającej ją naturze. W wiosce Masuku mrowiska są częstym widokiem i powstają szarawej gleby, której Masuku używa jako i białą i szarą farbę. Używa również pozostałości popiołu i węgla drzewnego z ognia, aby stworzyć czerń i biel. Czerwień i brązy pochodzą z czerwonej gleby gliniastej, ale w poszukiwaniu dobrej jakości gleby i wody musi pokonywać długie dystanse na swojej taczce. Robi to wszystko sama; jej mąż ma ciężką astmę, więc nie może pomóc w pozyskiwaniu lub wytwarzaniu barwników.
Masuku rozpoczyna malowanie w porze suchej, która zwykle trwa od marca do października. „Zakończenie dekorowania trwa bardzo długo, ponieważ mam do wykonania wiele innych obowiązków w domu, muszę codziennie gotować, [a] w okresie żniw zebrać plony. Kiedy mam czas, idę w krzaki, aby szukać różnych gleb. Niektóre gleby wymagają upieczenia, aby uzyskać konkretny kolor” – wyjaśniła.
Przenosi swoje farby na ściany za pomocą starych skarpet i siatki. Geometryczne wzory, które maluje, odzwierciedlają tradycyjną sztukę Ndebele. Projekty Masuku zwyciężyły w konkursie My Beautiful Home dwa razy, w 2018 i 2019 roku.
W Matobo znajduje się jedno z największych skupisk sztuki naskalnej w Afryce Południowej. Malowidła te pochodzą sprzed 12 000 lat (Źródło zdjęcia: brytta/Getty Images)
Według założycielki konkursu, Pathisy Nyathi, lokalnej historyczki i dyrektorki lokalnego centrum sztuki Amagugu Heritage Center, wzory geometryczne, zwłaszcza okrągłe, mają głębszą symbolikę.
„Okrągły kształt reprezentuje kontur Ziemi, Słońca, Księżyca i wszelkich innych planet. Wszystko, co Afrykanie zbudowali w średniowieczu, miało okrągły kształt, czy to ich domy, kraale (ogrodzenie lub grupa domów wokół ogrodzenia), tarcze lub garnki… Stare chaty z trawy Bulawayo mają okrągły kształt – powiedziała.
W tym roku Masuku rozszerza swoje wysiłki. Rozszerzyła swój wystrój na zewnętrzną jadalnię i eksperymentuje z nowymi stylami, takimi jak rysowanie rąk i kwiatów w kuchni. Kiedy Masuku po raz pierwszy dała o sobie znać w 2018 roku, wykorzystała to jako okazję do wykazania się umiejętnościami tworzenia sukienek z materiałów organicznych. W jej pracach znalazła się sukienka bez ramiączek z liści kolb kukurydzy, buty wyszywane pestkami dyni i naszyjnik z nasion dzikich drzew.
Oprócz malarstwa, Masuku pokazuje również swoje umiejętności tworzenia odzieży z materiałów organicznych (źródło zdjęcia: Zinyange Auntony)
Każdego roku w sierpniu setki kobiet biorą udział w konkursie wspieranym przez Ekhaya Gaia, lokalną organizację pozarządową wspierającą zrównoważone społeczności, aby zaprezentować swoje ozdobione domy. Nagrody obejmują narzędzia takie jak pługi, taczki i zbiorniki na wodę. Za każdą wygraną Masuku została nagrodzona zbiornikiem na wodę, którego używa do zbierania i przechowywania deszczówki, aby przetrwać miesiące suszy.
Po miesiącach malowania rezultaty szybko zanikają. Każdego roku, wraz z nadejściem deszczu w październiku, wymyślne dekoracje są zmywane. To strata, ale także mile widziane zakończenie suszy. Oferuje to również czyste „płótno” na następny rok.
Na razie niewielu turystów odwiedza Wzgórza Matobo w celu wędrówek, obserwowania ptaków lub podziwiania malowanych domów z powodu ograniczeń związanych z lockdownem. Jednak dla Masuku jest to miejsce szczególne. „Kiedy tu jestem, nie muszę się martwić, oddycham świeżym powietrzem, które daje mi wewnętrzny spokój” – powiedziała.
Tradycje obchodzone w ramach konkursu My Beautiful Home różnią się w zależności od regionu, jednak mają wspólnego ducha. „Mam nadzieję, że inni ludzie w Zimbabwe zainspirują się do udekorowania swoich domów” – powiedziała – „i przekształcenia ich w coś, co kochają”.
