Zdjęcie: AP Photo/Antonio Callani
Po raz pierwszy w 127-letniej historii Biennale w Wenecji, na najstarszych i najważniejszych na świecie targach sztuki współczesnej, pod kuratelą Cecilli Alemani, większość artystów stanowią kobiety i artyści niezgodni z płcią.
W rezultacie Biennale skupia się na artystach, którzy mimo bogatych karier długo pozostawali niezauważeni, a jednocześnie porusza takie tematy, jak normy płci, kolonializm i zmiany klimatyczne.
Głowna wystawa Alemani, zatytułowana „The Milk of Dreams” (Mleko marzeń), wraz z 80 pawilonami narodowymi, zostanie otwarta w sobotę po rocznym opóźnieniu związanym z pandemią. Targi sztuki potrwają do 27 listopada. Jest to dopiero czwarta z 59 edycji Biennale, której kuratorem jest kobieta.
W ogłoszonym w sobotę konkursie na najlepszy pawilon narodowy, który otrzymał pawilon Wielkiej Brytanii i artysta Sonia Boyce, nagrody Złotego Lwa odebrały kobiety. Najlepszą uczestniczką wystawy głównej została amerykańska rzeźbiarka Simone Leigh.
Przewaga kobiet wśród ponad 200 artystów, których Alemani wybrała na główną wystawę, „nie była wyborem, lecz procesem” – powiedziała w tym tygodniu Alemani, włoska kurator z Nowego Jorku.
„Myślę, że jednymi z najlepszych artystów są dziś kobiety” – powiedziała agencji The Associated Press. „Ale nie zapominajmy też, że w długiej historii Biennale w Wenecji przewaga artystów płci męskiej w poprzednich edycjach była zadziwiająca”.
„Niestety, nadal nie rozwiązaliśmy wielu problemów związanych z płcią” – powiedziała Alemani.
Alemani przyznała, że sztuka w takich czasach może wydawać się „powierzchowna”. Podkreśliła również rolę Biennale jako „swoistego sejsmografu historii, który absorbuje i rejestruje również traumy i kryzysy, które wykraczają daleko poza świat sztuki współczesnej”.
Dla przypomnienia, w tym roku pawilon rosyjski pozostaje zamknięty, po tym jak artyści wycofali się po inwazji Rosji na Ukrainę. W pobliżu, w centrum Giardini, kuratorzy pawilonu ukraińskiego ustawili worki z piaskiem, a wokół nich rozwieszono stylizowane plakaty ze świeżymi pracami ukraińskich artystów, przedstawiającymi okropności dwumiesięcznej wojny.
Amerykańska artystka Leigh jest jedną z kobiet, które na tym Biennale zyskują należne im uznanie w połowie kariery. Jest ona zarówno główną gwiazdą pawilonu amerykańskiego, jak i nadaje ton głównej wystawie, prezentując potężne popiersie czarnoskórej kobiety, które Alemani zamówiła pierwotnie dla parku miejskiego High Line w Nowym Jorku.
Fusun Onur, pionierka sztuki konceptualnej w Turcji, w wieku 85 lat wypełniła pawilon turecki zwinnymi kotami i myszami, ustawionymi w scenografie, które stawiają czoła współczesnym zagrożeniom, takim jak pandemia i zmiany klimatyczne. Choć jest dumna z roli, jaką odegrała reprezentując Turcję, oraz z prac, które wykonała w czasie pandemii w swoim domu nad Bosforem, przyznała, że zaszczyt ten przyszedł późno.
„Nie wiem, dlaczego tak się dzieje" – powiedziała Fusan, dzwoniąc ze Stambułu. „Kobiety artystki ciężko pracują, ale nie zawsze są doceniane. Zawsze na pierwszym miejscu są mężczyźni".
Nową Zelandię reprezentuje artystka trzeciej płci Yuki Kihara, której instalacja „Paradise Camp" opowiada o społeczności Fa'afafine z Samoa, ludzi, którzy nie akceptują płci przypisanej im przy urodzeniu.
Na wystawie można zobaczyć zdjęcia Fa'afafine naśladujące obrazy wyspiarzy z Pacyfiku autorstwa postimpresjonistycznego francuskiego artysty Paula Gaugina, odzyskując obrazy w procesie, który artysta określa mianem „upcyklingu".
„Paradise Camp to tak naprawdę wyobrażenie sobie utopii Fa'afafine, gdzie zamyka się heteronormalność kolonialną, aby zrobić miejsce dla światopoglądu tubylczego, który jest inkluzyjny i wrażliwy na zmiany w środowisku" – powiedziała Kihara.
Obraz hiperrealistycznej rzeźby futurystycznej kobiety-satyra, rodzącej dziecko naprzeciwko swojego partnera-satyra, który się powiesił, nadaje ponury post-apokaliptyczny ton Pawilonowi Duńskiemu, stworzonemu przez Uffe Isolotto.
Narody nordyckie – Norwegia, Szwecja i Finlandia – przekazały w tym roku swój wspólny pawilon Lapończykom, jednej z najstarszych grup autochtonicznych w Europie, poruszając tym samym inną ideę narodu, gdyż arktyczna ojczyzna Lapończyków obejmuje obecnie cztery narody.
Pawilon Lapoński oferował bardziej optymistyczną ścieżkę wyjścia z apokalipsy, z pracami plastycznymi i przedstawieniami przedstawiającymi walkę Lapończyków z kolonializmem, a także celebrującymi ich tradycje.
„W pewnym sensie odkryliśmy, jak żyć w apokaliptycznym świecie, zachowując przy tym nasze dusze, przekonania i systemy wartości" – powiedziała współkuratorka Liisa-Ravna Finbog.
W tym roku Złote Lwy za całokształt twórczości otrzymali niemiecka artystka Katherina Fritsch, której naturalnej wielkości rzeźba słonia stoi w rotundzie głównego budynku wystawowego w Giardini, oraz chilijska poetka, artystka i filmowiec Cecilia Vicuna, której portret oczu matki zdobi okładkę katalogu Biennale.
Vicuna namalowała ten portret, gdy rodzina przebywała na emigracji po brutalnym wojskowym zamachu stanu w Chile przeciwko prezydentowi Salvadorowi Allende. Obecnie ma 97 lat, matka towarzyszyła jej na Biennale.
„Widać, że jej duch jest wciąż obecny, więc w pewnym sensie ten obraz jest jak triumf miłości nad dyktaturą, nad represjami, nad nienawiścią" – powiedziała Vicuna.
_____________________________________
Do powstania tej relacji przyczyniła się Charlene Pele.
